Евро деко

Хүчилтөрөгч

Хүчилтөрөгч нь байгальд хамгийн ихээр тархсан элемент юм. Өнгөгүй, үнэргүй, шатдаггүй, агаарааас бага зэрэг хүнд, шаталтыг идэвхитэй дэмждэг хий юм. Гагнуур ба зүсэлтэнд металлыг халаах өндөр температуртай дөл үүсгэхийн тулд шатдаг хий ба уурыг техникийн цэвэр хүчилтөрөгчтэй хольж асаана.

Хүчилтөрөгч нь инертийн хийнээс бусад бүх төрлийн элементтэй химийн нэгдэл үүсгэдэг элемент юм. Хүчилтөрөгчтэй нэгдэх урвалын үр дүнд их хэмжээний дулаан ялгардаг ба энэ нь экзотермийн шинж гэнэ.

Үйлдвэрт техникийн цэвэр хүчилтөрөгчийг дараах аргаар гаргаж авна.

· Агаараас – атмесферийн агаарыг гүн хөргөх аргаар

· Уснаас – цахилгаан гүйдлээс /электролиз/ задлах замаар

Хүчилтөрөгчийг агаараас гаргаж авах нь эдийн засгийн ашигтай.

Хүчилтөрөгчөөр зүсэх үед хүчилтөрөгчийн цэвэршилт чухал үүрэгтэй. Цэвэршилт нь ялимгүй буурахад түүний зарцуулалт ихсэж зүсэлтийн чанар эрс буурна.

Хүчилтөрөгч нь тос, нүүрсний тоос, халсан хуванцарт хүрэхэд өөрөө асна. Хүчилтөрөгчийн бүх аппарат, хүчилтөрөгч дамжуулах хоолой ба баллоныг дээрх бохирдлоос сайтар цэвэрлэх хэрэгтэй. Хүчилтөрөгч нь ил задгай гал, очноос тэсрэлт үүсгэдэг. Ялангуяа шингэн хүчилтөрөгч шингээсэн сэвсгэрдүү шатах зүйл онц аюултай. Учир нь дээрх тохиолдолд дэлбэрэх аюултай байдаг. Хүчилтөрөгчөөр ханасан үс, хувцас нь хялбархан асдаг. Шатдаг хий, шингэн ба ууртай холилдсон хүчилтөрөгч нь тодорхой харьцаанд дэлбэрэх аюултай.

Техникийн цэвэр хүчилтөрөгчийг 3 зэрэгтэйгээр үйлдвэрлэнэ.

1-р зэрэг- 99.7% цэвэр

2-р зэрэг- 99.5% цэвэр

3-р зэрэг-99.2% цэвэр, үлдсэн 0.3-0.8% нь азот байна.

Агаарт байгаа хүчилтөрөгчийг хэдхэн хувиар нэмэхэд:

· Гал амархан авалцах аюул ихэснэ

· Шаталтын хурд ихэснэ

· Шаталтын температур ихэснэ

Хүчилтөрөгч хэзээ ч ашиглах боломжгүй нөхцөлүүд:

· Өрөө тасалгаа болон битүү савны агааржуулалтыг сайжруулах

· Ажлын хувцсыг үлээлгэж цэвэрлэх

· Халууцаад биеэ хөргөж сэрүүцүүлэх

Хүчилтөрөгч агуулагч савны эд анги болон түүний жийргийг өөх тосноос хол байлгах. Эс бөгөөс дэлбэрэлт үүснэ.

Ацетилен

Ацетилен нь устөрөгч, нүүрстөрөгч хоёр хийн байдлаар нэгдсэн химийн нэгдэл юм. Ацетилен нь хүчилтөрөгчтэй холилдон шатахдаа өндөр температуртай дөл /3150-3200/ үүсгэдэг учир гагналт зүсэлтэнд өргөн хэрэглэнэ. Техникийн ацетилен нь өнгөгүй, онцлог хурц үнэртэй. Техникийн ацетиленээр удаан амьсгалвал толгой эргэх буюу хордоно.

Ацетилен нь ердийн атмосферийн даралтанд:

• Хүчилтөрөгчтэй 2,8-93%
• Агаартай 2,2-81% холилдвол дэлбэрэх аюултай.

Иймд түүнийг ашиглахдаа аюулгүйн техникийн дүрмийг нарийн баримтлавал зохино. Техникийн ацетиленийг үйлдвэрт 2 аргаар гаргана.

• Кальцийн карбидаас
• Байгалийн хий, нүүрс, нефтьнээс гаргадаг.

1. Кальцийн карбидыг усаар задлах замаар ацетиленийг гаргаж авахад кальцийн карбидаас ацетиленийг хортой хольц болох хүхэр, устөрөгч, аммиак, фосфорт устөрөгч, цахиурт устөрөгч дагалдана. Эдгээр хольц нь шавах материалын чанарыг муутгах учраас усаар угааж ацетиленээс зайлуулна.

2. Хүчилтөрөгчтэй холилдсон байгалийн хийнээс дулааны аргаар исэлдүүлэх пиролиз эсвэл нефть, керосин, байгалийн хий, нүүрснээс цахилгааан нумын цэнэгийн үйлчлэлээр задлан ацетилен гарган авдаг. Байгалийн хийнээс гаргаж авсан ацетиленийг пиролизийн хий гэнэ.

Шатамхай шингэн

Бензинийг нефтээс гаргаж авна. Бензин нь онцлог хурц үнэртэй, хурдан ууршдаг тунгалаг шингэн юм. Бензиний уур техникийн цэвэр хүчилтөрөгчтэй холилдон шатахдаа 2400-2500⁰С температур бүхий дөл үүсгэнэ. Бензинийг хүчилтөрөгчийн зүсэлтэээс гадна хялбар хайлдаг металыг гагнахад хэрэглэнэ. Керосин нь мөн нефтийн бүтээгдэхүүн юм. Энэ нь шаравтар өнгөтэй хялбар ууршдаг шингэн. Мөн хялбар хайлдаг металыг гагнах зүсэхэд хэрэглэнэ.

Керосин ба бензин нь 0,3 Мпа хүртэл даралтаар тусгай савнаас хэрэглэгчид очно. Бензин керосиныг хэрэглэхийн өмнө шүүрээр шүүж механик хольцыг цэвэрлэнэ. Бензин керосиныг хүчилтөрөгчтэй 1:1 харьцаагаар хольж хүчилтөрөгчийн зүсэлтэнд өргөн хэрэглэнэ. Дөлний температур нь хангалттай биш учир гагнахад бараг хэрэглэдэггүй. Зүсэхэд зүсэлтийн бүсэд шатамхай шингэн нь уур байдлаар тоосорч очдог. Энэ тохиолдолд гагнуурын дөлний идэвхитэй бүсэд хангалттай бүрэн шаталт явагдана. Шатамхай шингэн нь тээвэрлэхэд хялбар, аюул багатай, харьцангуй хямд байдаг.

Ацетиленийг орлуулах хий

Хийн гагнуурт янз бүрийн шатамхай хийг техникийн цэвэр хүчилтөрөгчтэй хольж шатаахад 1800-2500⁰С ихгүй температуртай дөл үүсгэнэ. Ийм дөлөөр хялбар хайлдаг металыг гагнахад тохиромжтой. Агаарын найрлага дахь олон янзын хий нь азот их хэмжээгээр агуулагддаг. Эдгээр хий нь шаталтын процесст оролцдоггүй учир дөлний температурыг огцом бууруулдаг.

Шатамхай хий, шингэн нь хямд, олдоц сайтай тул өргөн хэрэглэгддэг. Гагнахад дөлний температур нь металлын хайлах температураас 2 дахин их байх хэрэгтэй. Иймд орлуулан хэрэглэж байгаа хий нь ацетилений гаргах температураас бага байдаг тул хялбар хайлдаг металлд гагналт шавалт, дөлний хатаалт металжуулалт ба хүйтэн гагнуур хийхэд хэрэглэнэ.

Ихэнх шатах хийн дөлний температурыг хий ба хольцийн физик – химийн шинж чанар, хүчилтөрөгчийн хэмжээнээс хамаарах асалтын хурдаар тодорхойлно. Асалтын хурд хэдий чинээ их бол дөлний температур төдий чинээ өндөр байна. Гагцхүү устөрөгч өндөр хурдтай асах боловч, түүний дөлний температур бага байдаг нь устөрөгчийн эзлэхүүний дулааны гаргалттай холбоотой.

Анхаарах зүйл

· Ацетилен: